Bezpieczeństwo człowieka i środowiska przy aplikacjach pian i powłok PU – cz. I

Jakiś czas temu na łamach naszego portalu pojawił się artykuł „Strzał w kolano wykonawców izolacji pianą pur”, który zwracał uwagę na podstawowe problemy istniejące wśród firm np. niestosowanie się do zaleceń producentów systemów pian, brak dbałości o sprzęt (od reaktora po głowicę natryskową), brak rozwoju i nawiązywania współpracy z wykonawcami innych regionów, brak odzieży roboczej i ochronnej. Dlatego dzisiaj wychodząc naprzeciw tym problemom, pragniemy zaprezentować pierwszy artykuł z serii ochrony zdrowia oraz bezpiecznego obchodzenia się z surowcami niezbędnymi do natrysku zarówno pian oraz powłok poliuretanowych.

Dobrze wykonana praca, to promocja firmy, która ją wykonała oraz technologii. Chociaż pianę poliuretanową stosuje w skali mikro praktycznie każdy pracownik budowlany np. wstawiając okno, to jednak technologia w skali makro wymaga ciągłej promocji. W samym domu jednorodzinnym pianę można zastosować do fundamentów, posadzek pod ogrzewania podłogowe, poddaszy, czy na dachu, a dodajmy że zastosowań poliuretanu (PU) jest o wiele więcej.

Jak zwiększyć ilość zleceń?
Promocja technologii w dużej mierze zależy od dobrze wykonanej pracy operatorów i ich pomocników, natryskującym pod wysokim ciśnieniem piankę poliuretanową profesjonalnej klasy w zastosowaniach budowlanych we wnętrzach i na zewnątrz. Te same wskazówki dotyczą również pianek jednoskładnikowych a także dwuskładnikowych zestawów niskociśnieniowych, jak również rozpuszczalników, powłok. W tej serii artykułów chcemy omówić wspomnianą tematykę z aspektu zdrowia i bezpieczeństwa, mając na uwadze nie tylko wskazówki teoretyczne, ale przede wszystkim praktyczne:

– ocena miejsca robót i oferta
– wyprowadzenie lokatorów
– przygotowanie miejsca robót
– przechowywanie i obchodzenie się z surowcami
– aplikacja
– okrawanie i cięcie
– nakładanie powłok
– gruntowanie powierzchnii pianki
– sprzątanie miejsca robót
– problem usunięcia rozlewów
– wprowadzenie lokatorów
– kwestia rozliczenia

Czym jest pianka poliuretanowa?
Na zachodzie zwana SPF (Spray Polyurethane Foam) – Piana poliuretanowa (PUR) – powstaje w wyniku reakcji chemicznej poliolu (mieszanina poliolów, składnik A) oraz polimerowego metylodifenylodizocyjanianu (PMDI, składnik B). W przeciągu kilku sekund od nałożenia, piana osiąga stan w którym jej powierzchnia przestaje być lepka przy dotknięciu. Trzeba dodać, że mieszanie składników A i B wydziela ciepło (egzotermiczna reakcja chemiczna).

SKŁADNIK A – mieszanina poliolów, jest systemem żywic poliolowych, zawierającym zwykle mieszankę różnych klas chemikaliów: poliole, aminy, katalizatory, ś®odki porotwórcze, środki powierzchniowo czynne, środki zmniejszające palność. Nadmierne narażenie może powodować: podrażnienie dróg oddechowych, kaszel, ból gardła, katar. W niektórych przypadkach również czasowe zamglenia, nieostrość widzenia. Zarażenie nie dokonuje się tylko przez bezpośredni kontakt z beczką komponentu, może on również nastąpić przy kontakcie z narzędziami, sprzętem, czy nawet ubraniem roboczym.

Poliole  – zasadniczy składnik mieszaniny, wielofunkcyjne alkohole o niskiej prężności par, charakteryzuje je mała toksyczność przy wnikaniu do organizmu. Mogą podrażniać oczy, skóry, drogi oddechowe. Poliole reagują z PMDI (składnik B) tworząc poliuretan.

Katalizatory – wspomagają reakcję pomiędzy składnikami A i B, pomagają komórkom pianki poliuretanowej uzyskać wytrzymałość struktury, powstrzymują przed zapadaniem lub deformacją piany. Wspomagają zakończenie reakcji – utwardzanie. Większość katalizatorów opartych jest na aminach.

Środki porotwórcze – w składniku A są stosowane środki porotwórcze chemiczne lub fizyczne. Chemiczny środek reaguje z surowcem, wytwarzając gaz. Najczęściej stosowanym środkiem jest woda, która reaguje z PMDI tworząc dwutlenek węgla. Natomiast fizyczne środki porotwórcze parują pod wpływem ciepła reakcji. Najczęściej stosowanymi są fluorowęglowodory – HFC (Ostatnio partia zielonych z Holandii walczyła, aby zakazać ich stosowania).

Środki zmniejszające palność – nadmierne narażenie na działanie środków zmniejszających palność może powodować podrażnienie dróg oddechowych, oczu i skóry. Środki posiadają różne klasy odporności na ogień, oraz różne profile toksykologiczne. Więcej na ten temat znajdziesz w karcie charakterystyki substancji niebezpiecznej.

Środki powierzchniowo czynne – obejmują polimery silikonowe, które są mało toksyczne, niezależnie od drogi wniknięcia do organizmu. Mogą ewentualnie wywołać delikatne podrażnienia oczu , skóry, układu oddechowego.

SKŁADNIK B – PMDI (4,4’ metylodifenylodizocyjanian), na niego wykonawcy izolacji powinni uważać najbardziej ponieważ stanowi on największe potencjalne zagrożenie dla człowieka. Może wywołać uczulenia dróg oddechowych i skóry. Reakcja może wywołać niewłaściwe mieszanie z wodą, kwasami, nieorganicznymi zasadami, amoniakiem, solami metali, utleniaczani, poliolami. Nadmierne narażenie przez wdychanie może spowodować: podrażnienie nosa, gardła, płuc, katar, uciski klatki piersiowej, brak tchu, uczulenia, świszczący oddech, a nawet wymioty, wysypkę, utratę przytomności, alergię, spuchnięcie, astmę.Każdy pracownik można znaleźć w kartach danych technicznych i kartach charakterystyk substancji niebezpiecznych, które dostawca komponentów ma obowiązek załączyć z towarem. Informacje te winny być dostępne dla pracowników natryskujących piankę.

Aplikacja Pianki poliuretanowej.
Aby zminimalizować narażenie na działanie aerozoli, par, cząstek PMDI i innych chemikaliów obecnych podczas natryskiwania i następujących po tym operacji, potrzebne są respiratory lub pełne maski z doprowadzeniem powietrza (maski pełnotwarzowe z filtrami  minimum A1). Ważnym jest, aby wśród ekip wykonawczych panowało przeświadczenie odpowiedzialności zbiorowej – jeśli członek załogi nie ma świadomości zagrożenia należy zwrócić mu uwagę.

W zależności od składu poliolu, ciepła wydzielanego, temperatury i wilgotności otoczenia, osiągnięcie optymalnych właściwości fizycznych – utwardzenie piany – może trwać od 23 do 72 godzin. Warto zwrócić uwagę na zalecenia producenta dotyczące odstępów czasu pomiędzy nakładaniem warstw lub pomiędzy przejściami.

Potencjalne ryzyko.
Ryzyko związane z chemikaliami zależy od wielu czynników: droga dotarcia do organizmu (np. oczy, usta, skóra), dawka, częstość i czas trwania narażenia, wrażliwości osoby i jej uczulenia. Typowy sposób dostania się do organizmu to zazwyczaj wdychanie (inhalacja), lub bezpośrednia styczność ze skórą lub oczami. Ciężko zabronić pracownikom, aby nie spożywali posiłków czy palili papierosów w trakcie pracy. Jednak w przypadku ekip natryskowych, niezbędne jest umycie rąk, aby substancja nie została przez przypadek połknięta.

W przypadku zatrucia organizmu możemy spodziewać się następujących pytań ze strony lekarza:
– w jaki sposób nastąpił kontakt z substancją
– jaka dawka substancji dostała się do organizmu
– czy osoba jest już uczulona na substancję
– kiedy doszło do kontaktu (transport, aplikacja czy wdychanie oparów podczas okrawania, sprzątania, konserwacji lub usuwania rozlewów)

Kto ustala normy.
Każdy kraj ustala samodzielnie normy dotyczące norm bezpieczeństwa obecnego przy natrysku. Przy Unii Europejskiej działa Komitet Doradczy ds. Bezpieczeństwa, Higieny i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy (ACSHH) oraz Komitet Naukowy ds. Dopuszczalnych Norm Zawodowego Narażenia (SCOEL). Jakiś czas temu na portalu pu-online.pl ukazał się artykuł nt. obowiązkowej certyfikacji w Holandii. Jeśli to rozwiązanie się sprawdzi w tym kraju, możemy się liczyć z rozszerzeniem tego działania BHP w całej UE.

Należy również pamiętać, aby do obszaru robót ograniczyć dostęp personelu którego obowiązki wymagają przebywania na tym obszarze. Personel musi być przeszkolony w tematach bezpieczeństwa, skutków działania chemikaliów, działania osprzętu, Idealnym rozwiązaniem byłaby realizacja w pustym obiekcie – bez lokatorów i pracowników innych firm budowlanych.

W następnych częściach omówione zostaną powłoki, podkłady, rozpuszczalniki organiczne, dobre praktyki i inne.

Zadaj pytanie do tego artykułu na forum

Tagi: Ocieplenia, Remont dachu, Natrysk pianki, Hydroizolacja, Pianka poliuretanowa, Pianka natryskowa, Termoizolacja, Piana pur, Maszyny do pianki pur, Natrysk pianki poliuretanowej, Izolacja poddasza, Powłoki natryskowe, Reaktor do pianki, Systemy dozujące,